W dniu 17 kwietnia 2024 r. Rządowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów dotarł do Sejmu, stanowiąc kolejny etap w długim procesie dostosowania polskiego prawa do dyrektyw Unii Europejskiej. Projekt, który zyskał akceptację rządu już 2 kwietnia 2024 r., wskazuje na trzymiesięczny okres przejściowy od momentu publikacji w Dzienniku Ustaw do pełnego wejścia w życie. Pomimo zaplanowanej szybkiej realizacji, trudno nie zauważyć, że Polska spóźnia się z implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937, uchwalonej już 23 października 2019 r., której termin transpozycji upłynął 17 grudnia 2021 r.
Dyrektywa ta, mająca na celu ochronę osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, zakłada stworzenie bezpiecznego kanału dla sygnalistów oraz zapewnienie odpowiednich środków ochrony przed potencjalnymi represjami. Polska, zmagając się z konsekwencjami opóźnienia, w tym procedurami w Trybunale Sprawiedliwości UE, musiała intensyfikować prace nad projektem na początku 2024 r. W tej sytuacji proces legislacyjny ustawy stał się nie tylko odpowiedzią na wymogi prawne, ale także na społeczną potrzebę transparentności i sprawiedliwości w raportowaniu naruszeń.
Przyglądając się zaproponowanym rozwiązaniom, warto podkreślić rosnącą rolę Rzecznika Praw Obywatelskich w procesie przyjmowania zgłoszeń i udzielania wsparcia sygnalistom, co może stanowić znaczący krok w kierunku wzmocnienia mechanizmów ochrony prawnej. Ponadto, wprowadzenie potwierdzeń o podleganiu ochronie dla zgłaszających oraz szczegółowych przepisów dotyczących przetwarzania danych osobowych sygnalistów świadczy o próbie dostosowania krajowego prawa do wymogów nowoczesnej ochrony danych.
Projekt ustawy, choć przyjęty przez rząd w pośpiechu i przesłany do Sejmu bez etapu konsultacji publicznych, wydaje się być kluczowym elementem w dążeniu Polski do zgodności z unijnymi standardami.
14 czerwca 2024 roku Sejm przyjął nową ustawę o ochronie sygnalistów, uwzględniając poprawki Senatu. Wśród kluczowych zmian znalazło się wykreślenie prawa pracy z listy tematów objętych ochroną. Ustawa oczekuje obecnie na podpis Prezydenta.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, nakładając na Polskę karę finansową w wysokości 7 mln euro za niezaimplementowanie dyrektywy unijnej chroniącej sygnalistów, którzy zgłaszają naruszenia prawa.
W obliczu potrzeby dostosowania polskiego prawa do standardów unijnych, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przedstawiło nowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów.
Porównując dwa projekty ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa z 6 kwietnia 2022 i 8 stycznia 2024, dostrzec można istotne zmiany, które mają znaczący wpływ na praktykę zgłaszania naruszeń i ochronę zgłaszających.
Dzięki aplikacji Panel Sygnalisty udostępnionej przez organizację, każdy pracownik może dokonać zgłoszenia o nieprawidłowościach w miejscu pracy.