Ustawa o ochronie sygnalistów przyjęta przez Sejm – co zmienia wykreślenie prawa pracy z katalogu naruszeń?

14 czerwca 2024 roku Sejm przyjął nową ustawę o ochronie sygnalistów, uwzględniając poprawki Senatu. Wśród kluczowych zmian znalazło się wykreślenie prawa pracy z listy tematów objętych ochroną. Ustawa oczekuje obecnie na podpis Prezydenta. Po opublikowaniu ustawy w Dzienniku Ustaw pracodawcy będą mieli 3 miesiące tzw. vacatio legis na przygotowanie wewnętrznej dokumentacji.

Co to oznacza dla pracowników i pracodawców? Jakie będą praktyczne konsekwencje tej decyzji?

Główne zmiany

Nowa ustawa, mająca na celu implementację unijnej dyrektywy o ochronie sygnalistów, została przyjęta po wielu miesiącach debat i konsultacji. Jednakże, w ostatecznej wersji ustawy, z ochrony wyłączono kwestie związane z prawem pracy, co wywołało mieszane reakcje.

Decyzja o wykreśleniu prawa pracy z ustawy oznacza, że pracownicy zgłaszający naruszenia takie jak mobbing, molestowanie czy nieprawidłowości w zakresie BHP, nie będą podlegać ochronie przewidzianej dla sygnalistów. Przeciwnicy tej zmiany argumentowali, że dyrektywa unijna nie obejmowała prawa pracy, a w Polsce istnieją inne mechanizmy ochrony pracowników, jak Państwowa Inspekcja Pracy.

Główny Inspektor Pracy wyraził obawy, że włączenie prawa pracy do ustawy mogłoby przeciążyć PIP, zmuszając ją do rozpatrywania wszystkich skarg pracowniczych w trybie ustawy o sygnalistach, co nie było celem dyrektywy. Z kolei Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, będące głównym orędownikiem rozszerzenia ochrony, argumentowało, że umożliwienie pracownikom zgłaszania naruszeń prawa pracy byłoby korzystne dla obu stron – pracowników i pracodawców​.

Praktyczne konsekwencje i społeczne apele

Pracownik, który dostrzeże nieprawidłowości na przykład na budowie, w obecnej sytuacji nie będzie mógł skorzystać z ochrony sygnalistów. Może zgłosić sprawę bezpośrednio pracodawcy lub skierować się do PIP, ryzykując potencjalne represje ze strony przełożonych.

Organizacje społeczne, takie jak Fundacja im. Stefana Batorego, Fundacja Instytut Spraw Publicznych czy Helsińska Fundacja Praw Człowieka, apelowały o odrzucenie poprawki Senatu. Wskazywały, że zapewnienie ochrony osobom zgłaszającym naruszenia prawa pracy jest kluczowe, by przerwać zmowę milczenia wynikającą z presji przełożonych i współpracowników. Argumentowali, że ochrona taka mogłaby zapobiec tragicznym wydarzeniom i wypadkom w miejscu pracy

Konkluzja

Zdaniem zwolenników, w tym organizacji związkowych i zajmujących się prawami pracowników, takie rozwiązanie mogłoby być korzystne dla obu stron. Prawdą jest, że pracownik może zgłosić naruszenie do PIP, ale czy faktycznie to jest korzystne dla pracodawcy? Czy nie lepszym rozwiązaniem mogłoby być przyjęcie takiego zgłoszenia i rozwiązanie problemu wewnątrz organizacji bez konieczności angażowania do tego PIP i konsekwencji z tym związanych. Na te pytania każdy pracodawca czy organ władzy publicznej będzie musiał sobie odpowiedzieć przygotowując wewnętrzną procedurę zgłoszeń.  Brak ochrony dla sygnalistów sprawia, że pracownicy mogą nie chcieć ryzykować działań odwetowych i zaniechać zgłaszania naruszeń.

Dobrowolne wprowadzenie zgłoszeń z zakresu prawa pracy

Warto pamiętać, że pracodawca, który chciałby jednak objąć takie zgłoszenia ochroną, może w swojej procedurze przyjąć, że w jego organizacji można również zgłaszać tego typu naruszenia ze wszelkimi tego konsekwencji ustawowymi.  Szczególnie firmy mające obowiązek raportowania niefinansowego zgodnie z dyrektywą CSRD, powinny rozważyć wprowadzenie takiej opcji. Będzie to miało z pewnością wpływ na korzystne postrzeganie firmy w kontekście jej raportowania ESG, a dodanie takiej ochrony wpłynie na lepszy wynik w obszarze “S” (Społeczeństwo).

Pełny tekst ustawy można znaleźć tutaj: https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=317

Łuksz Doliński

mgr Łukasz Doliński, adwokat

Adwokat, specjalista w dziedzinie ochrony danych osobowych oraz raportowania ESG. Kancelaria Adwokacka Doliński i Wspólnicy w Stalowej Woli / Dział Prawny I-BS.pl Sp. z o.o.

2024-06-18