Publikacja tego projektu na stronie Rządowego Centrum Legislacji 6 marca była odpowiedzią na konieczność wzmocnienia mechanizmów ochrony osób zgłaszających naruszenia prawne. Zmiana tytułu ustawy i jej zakresu, opierająca się na postulatach społecznych, m.in. Fundacji im. Stefana Batorego, ma na celu skuteczniejsze wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1937.
Zmiana terminologii
Ustawa wprowadza pojęcie “sygnalista”, zastępując dotychczas używaną frazę “osoby zgłaszające naruszenie prawa”. Jest to krok mający na celu lepszą identyfikację i zrozumienie przepisów przez obywateli.
Rozszerzenie obszaru działania
Projekt ustawy poszerza zakres ochrony o nowe obszary naruszeń, takie jak korupcja, handel ludźmi, a także szeroki wachlarz kwestii związanych z prawem pracy i innymi. To odpowiedź na potrzeby zwiększenia bezpieczeństwa prawnego i ochrony sygnalistów w różnych dziedzinach.
Prostsze procedury zgłaszania
Ułatwienie procedury zgłaszania naruszeń poprzez eliminację konieczności uprawdopodobniania naruszenia oraz zapewnienie ochrony od momentu zgłoszenia, ma na celu zachęcenie większej liczby osób do dzielenia się informacjami o nieprawidłowościach.
Możliwość zgłoszeń anonimowych
Projekt przewiduje elastyczność w zakresie przyjmowania zgłoszeń anonimowych, co jest istotnym ułatwieniem dla osób obawiających się bezpośrednich konsekwencji.
System odszkodowań
Wprowadzenie jasnych zasad dotyczących odszkodowań dla sygnalistów, którzy doświadczyli działań odwetowych, ma na celu zapewnienie im odpowiedniej ochrony finansowej.
Dostęp do pomocy prawnej
Rozszerzenie dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej dla sygnalistów to kolejny krok w kierunku wzmocnienia ich pozycji i zapewnienia wsparcia w procesie zgłaszania naruszeń.
| Kategoria | Wcześniej | Po zmianach |
|---|---|---|
| Nazwa ustawy | Ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenie prawa | Ustawa o ochronie sygnalistów |
| Zakres ochrony | Ograniczony głównie do naruszeń w miejscu pracy | Znacznie rozszerzony, objemujący 19 obszarów naaruszeń prawa |
| Obszary naruszeń | Głównie naruszenia w miejscu pracy | Wolności i prawa człowieka, korupcja, handel ludźmi, prawo pracy, zamówienia publiczne, finanse, bezpieczeństwo produktów, ochrona środowiska i wiele innych |
| Możliwość zgłoszeń anonimowych | Niejasne lub ograniczone możliwości | Wyraźne umożliwienie zgłoszeń anonimowych |
| Odszkodowania dla sygnalistów | Brak jasnych wytycznych | Jasno określone minimalne kwoty odszkodowań |
| Wsparcie dla sygnalistów | Ograniczone lub nieokreślone | Rozszerzone o dostęp do nieodpłatnej pomocy prawnej |
| Procedury zgłaszania naruszeń | Skomplikowane lub niejasne | Uproszczone i ujednolicone |
| Ochrona przed działaniami odwetowymi | Ograniczona | Wzmocniona, z wyraźnymi przepisami przeciwko działaniom odwetowym |
| Monitoring i analiza zgłoszeń | Brak wyraźnych mechanizmów | Wprowadzenie formularza sprawozdania zawierającego dane statystyczne |
14 czerwca 2024 roku Sejm przyjął nową ustawę o ochronie sygnalistów, uwzględniając poprawki Senatu. Wśród kluczowych zmian znalazło się wykreślenie prawa pracy z listy tematów objętych ochroną. Ustawa oczekuje obecnie na podpis Prezydenta.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, nakładając na Polskę karę finansową w wysokości 7 mln euro za niezaimplementowanie dyrektywy unijnej chroniącej sygnalistów, którzy zgłaszają naruszenia prawa.
Ostateczne przyjęcie ustawy o ochronie sygnalistów nie tylko zakończy wieloletnie zaniedbania w implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937, ale także otworzy nowy rozdział dla bezpieczeństwa i ochrony sygnalistów w Polsce.
Porównując dwa projekty ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa z 6 kwietnia 2022 i 8 stycznia 2024, dostrzec można istotne zmiany, które mają znaczący wpływ na praktykę zgłaszania naruszeń i ochronę zgłaszających.
Dzięki aplikacji Panel Sygnalisty udostępnionej przez organizację, każdy pracownik może dokonać zgłoszenia o nieprawidłowościach w miejscu pracy.